Pagina 1 van 1

Kerkstraat 35 en 33 Zaltbommel

Geplaatst: vr feb 26, 2016 11:15 am
door vergt
Het is alweer ruim 20 jaar geleden, dat er in ons Bommel een bouwhistorisch onderzoek plaatsvond dat nooit openbaar geworden is. Bij een lezing voor de Kring Vrienden van Zaltbommel en een rapport over het onderzoek ten behoeve van de monumenten commissie is het tot nu toe gebleven. Alleen heeft Karel Emmens gebruik gemaakt van dit rapport om zijn onderzoeks-verslag van kerkstraat 33 te onderbouwen. Hij en ik zijn ervan overtuigd, dat beide panden onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn geraakt. De vraag is wanneer.
De destijds nieuwe eigenaar van kerkstraat 35, de heer Elias had tamelijk grootse plannen met het pand. De monumentecommissie werd erbij betrokken en de conclusie was, dat bouwhistorisch onderzoek geboden was. Elias stemde in en gedurende een maand is tussen het hakken en breken door van alles gedocumenteerd en gefotografeerd door Marjan Witteveen-Jansen.
Een van de meest opvallende zaken was de aanwezigheid van moer- en kinder-binten, maar dat niet alleen; de moerbalken waren verlengd met liplassen. Daarnaast was er ook spraken van een stukje "hangverdieping", een bekend Bommels verschijnsel, waarbij voorin het pand de hoogte ca. 4m. bedraagt en erachter is een tussenverdieping gemaakt met een hoogte van (ruim) 2m. In Kerkstraat 35 kende zoldervloer een hoogteverschil om tot een toereikende sta-hoogte te komen.
Bij het onderzoek was de tussenmuur tussen 33 en 35 kaal gemaakt en veel metselwerk was open en bloot in het zicht. Die tussenmuur zat vol met bouwsporen en de verlengingen van de moerbalken staken erin. De eerste aanblik riep het gevoel op van een lange en bewogen bouwgeschiedenis. De gotische "peerkraal" sleutelstukken in de moerbalken brachten ons terug naar de 16e eeuw. Maar wanneer waren de balken verlengd?
Karel Emmens doet in Voorn tot Loevenstein 137 pp28-40 verslag van zijn bevindingen en hij blijft bij de indruk, dat al "vroeg" de panden samen-gevoegd zijn. Hoewel dat mijn eerste indruk ook was ben ik na een bezoek aan het streekarchief overstag gegaan en beschouw ik de 19e eeuw als het
"versmeltingsmoment" van de beide panden toen de heer Bietz de panden 31 tot en met 37 in handen had en dus vooral met zichzelf in het reine moest komen bij het opzetten van verbouwingsplannen.
Meer dan een redelijk vermoeden is dit niet, maar het raadplegen van bronnen van vòòr het kadaster is een lastige en moeizame aangelegenheid. Nog even terug naar de waarschijnlijke activiteiten van de heer Bietz: hij besloot de "druipstrook" tussen de huizen op te heffen en de zuidmuur van kerkstraat 33 als "gemene muur" te gebruiken. Dit leverde een 4 à 5 vierkante meter woonoppervlak per verdieping op. In de tussenmuur vinden we aan de straatzijde een dichtzetting en verder naar achteren hele vlakken met bakstenen in waalformaat. Daarvan dacht ik dat het mogelijk kasten van kerkstr.33 in de druipstrook waren geweest die bij het weer splitsen van de eigendommen waren dichtgezet. Het onderzoek vanuit kerkstr.33 wees echter uit, dat daar niets van te zien was. Kortom die waalformaten moeten zijn aangebracht ter versteviging van de brokkenmuur tussen beide panden. (Een link karweitje!) Op dit punt was Emmens' opinie dichterbij de waarheid.
Een unicum zijn doorbraken tussen historische panden niet; in tegendeel als die doorbraken er niet zijn is het vermeldenswaard.
Een goed overzicht van de 19e eeuwse situatie is te zien in tek 4b
Na de discussie met Emmens wil ik ook nog de gehele geschiedenis van Kerkstr.35 de revue laten passeren.
Uit de oudste/eerste fase dateren een aantal schamele resten van een huis dat waarschijnlijk parallel aan de kerkstraat heeft gestaan. Het bijbehorend oppervlak lag ca 60 cm onder het vloeroppervlak van 1995. Het betrof een bakstenen vloerrest met maten 29x14x6cm en elders waren kleivloerniveau's met zwarte toplaagjes waarneembaar. Een bakstenen "bakje" in dat vloerniveau kan een bescheiden houten staander gedragen hebben van een boerderij-achtig 3-schepig huis. Door de onvolledigheid van de plattegrond blijft dit verhaal heel speculatief. Daterend elementen ontbreken geheel.
De volgende fase 2, heeft een plattegrond die samenvalt met het huidige huis, haaks op de straat georiënteerd. Midden in het huis was een dubbele haard waarneembaar, opgenomen in een dwarsmuur binnen het huis. Dit is een gebruikelijke bouwwijze met verhouding 2/3 voor 1/3 achter. In de zoldervloer werden planken aangetroffen die na het verwijderen van de schoorsteen het ontstane gat in de vloer moesten vullen. zie tek 2abc en 16.
De kap zoals getekend is van het in die tijd (XVI) gebruikelijke type, maar er is geen splinter van aangetroffen!
Fase 3 ontstaat na een flinke verbouwing waarbij de dubbele schoorsteen wordt afgebroken en een nieuwe tegen de noordmuur wordt geplaatst, tevens ontstaat er tegenover de haard een trappenhuis met een wenteltrap naar de hangverdieping en de zolder. Het gebruik van gele ijsselsteentjes dateert deze ingreep tussen de late 16e en late 18e eeuw, onbevredigend globaal dus. zie de tek.3abc.
Fase 4 is de 19e eeuwse fase waarin waarschijnlijk dhr Bietz de huizen 33 en 35 onderling "verknoopte". De voorgevels vertonen sindsdien enige overeenkomst. tek4ab
Fase 5 is de fase zoals het huis in 1995 werd aangetroffen en onderzocht; een geheel van no 33 gescheiden huis, met nog slechts een gedeelde kelder onder het achterhuis van no 33. De kap was geheel vernieuwd en de hangverdieping alleen nog boven de gang aanwezig. tek 5abcd.
Fase 6 is de fase die is ontstaan door de verbouwing door de heer Elias. Ook deze fase heb ik globaal gedocumenteerd om eventueel later collega's houvast te geven omtrent de ingrijpende verbouwing die de heer Elias uitvoerde. De Hangverdieping kwam voorin en achterin ontstond een hoge ruimte met een nieuwe achterpui op stalen balk en een uitgebouwde serre. Het beneden raam in de voorgevel werd smal en hoog en de inwendige stijlkenmerken waren historiserend.
De plaatjes zij te bekijken in google photo's dit kan zonder in te schrijven. scrollen = zoomen en manipuleer de tekeningen met het handje.
rechts van foto's klikken hoger nr.; links lager nr

https://goo.gl/photos/MuapzsViPU4QNkw5A

kerkstraat 33,35 geraadpleegde litteratuur en bronnen

Geplaatst: za feb 27, 2016 9:06 am
door vergt
-A.H.van Drunen Het bossche burgerhuis in de 16e eeuw in Van Bos tot stad. pp127-137 Den Bosch 1983
Peerkraal sleutelstukken:
Parallel hiervan zijn te vinden in Restauratievademecum RDMZ. 2a
15 Oosthuizen herv. kerk. koor 1511
16 Molenaarsgraaf herv.kerk koor ca.1500
19 Utrecht boerderij de hoge weide XVIIA
20 Heukelum herv.kerk koor XVIb
-Gemeentelijk archief Zaltbommel Oorspronkelijk aanwijzende tafel bij de kadastrale kaart van 1832 nrs 480 t/m 483 dwz. huisnummers 37,35,33 en 31 zijn in handen van Gerardus David Bietz, winkelier.
-De kast in de druipstrook tussen Oenselse straat 30 en 32 behorend bij no 30 zette mij op het verkeerde been.
-Gemeentelijk archief Zaltbommel: kadastraal stuk 2187 art.1083. Hierin blijken kerkstraat 33 en 35 in 1867 samen van eigenaar te wisselen.
-De situatie in Kerkstr. 33 is ook door mij bekeken op uitnodiging van het echtpaar Kurvers tijdens een grote verbouwing, waarvoor dank

Geplaatst: za feb 27, 2016 1:18 pm
door josdekloe
Beste Vergt,

bedankt voor je beschrijving van dit onderzoek.
Helaas lijkt de dropbox folder niet meer te werken. Is het genoemde materiaal nog elders in te zien?

Geplaatst: ma feb 29, 2016 1:47 pm
door vergt
Via GOOGLE FOTO'S werkt de link.
Wie er niet uitkomt, gaarne waarschuwen
https://goo.gl/photos/MuapzsViPU4QNkw5A