De Waarddijk te Brakel

Op dit forum zijn alle vragen en nieuwtjes welkom mbt de historie van de Bommelerwaard. Merk op dat genealogische en archeologische berichten beter in hun eigen forum geplaatst kunnen worden.

Moderator: josdekloe

vergt
Berichten: 47
Lid geworden op: wo jan 21, 2015 3:30 pm

De Waarddijk te Brakel

Bericht door vergt »

Toen de puzzel van Brakel centrum "opgelost" was en van de meeste huizen plaatjes en positie op de dijk gevonden waren, bleven de puzzel van het boveneind en vooral de Waarddijk over. Boveneind meen ik met uitzondering van de buitendijkse huizen opgelost te hebben.
Tot zeker het midden van de 19e eeuw was er geen teken van bewoning bij de Waarddijk te vinden. Wel zie je op kadastrale kaarten een smalle strook van splinterperceeltjes achter de Waarddijk, het raster waarin de lint-bebouwing later in de 19e eeuw zou verschijnen. In 1832 vinden we een lijst van grondeigenaren onder wie burgemeester van Dam van Brakel een belangrijke is. Al die perceeltjes worden omschreven als "bos" m.u.v. een paar stukjes weiland ter hoogte van huisnr 55. Het praktisch nut heeft vermoedelijk gelegen in hout sprokkelen en "wild-reservaat". Men heeft er wellicht zijn "bushmeat" vandaan gehaald. De Historische Atlas met verkenningen in 1888/9 en aanvullingen in 1905 geeft de eerste bebouwing weer, nl 2 blokjes oost van de Engsteeg 4 west ervan en nog 3 in de "oksel" van Waarddijk en Nieuwendijk. 9 stuks op een traject waar Helena Dijkhof-Pelle 59 oneven nummers vaststelt, 28 huizen in totaal. Op haar fotomateriaal zien we daarvan 20 terug.
Naast haar fotomateriaal is er nog materiaal op de site van de St.4 Heerlijkheden en soms vult dat elkaar verrassend goed aan, waardoor een grotendeels sluitend beeld ontstaat van de huizen aan de Waarddijk. Niet van elk huis bestaat een plaatje maar het globale beeld is van kleine huisjes, waarvan de oudste vaak rietgedekt zijn waarna er huizen verschenen met knikkappen die een ruime zolder hadden. Vervolgens worden er huizen gebouwd in de stijl van de jaren 10 en 20 van de 20e eeuw, dwz met betrekkelijk brede ramen waarin één of meer middenstijlen; zie de foto van Waarddijk 55 en Waarddijk 27 en enkele andere.
Als de bebouwing op de Waarddijk zijn hoogtepunt tussen 1910 en 1930 bereikt heeft, wordt de foto met een groep kinderen gemaakt, bijna een socialistische ydille (vierheerlijkheden.nl/basis/content/im-ronduit/4hhafb547) thans onbereikbaar. De bebouwing lijkt vanuit een ongunstig perspectief consequent dicht opeen te staan. De foto's van Helena Dijkhof-Pelle tonen uit een overzichtelijker perspectief hetzelfde rijtje maar mèt open plekken. Bovendien geeft ze informatie over bewoners van huizen die niet op de foto's staan. Helaas zegt ze niet expliciet, dat er huizen ontbreken, nl. 17, 21 en 29. Terwijl in de kern van Brakel 2- en 3-onder-één-kaphuizen voorkomen, maakt zij hier geen melding van. Haar foto's vertonen veel overeenkomst met luchtfoto's van de RAF uit de 2e wereldoorlog. Dus de nummers 21 en 29 lijken gesloopt vòòr WOII. Nr 17 zien we wèl op de RAF foto's zodat die waarschijnlijk nà WOII gesloopt is. Van 2 huizen is mij geen enkele foto bekend nl. nr 5 en 57. Van alle andere huizen is "iets" te zien op een of andere foto, al is het maar een silhouet. Voor correcties in deze kwestie ben ik bij voorbaat dankbaar.
Het ontstaan van de bebouwing aan de waarddijk kan 2 oorzaken hebben: Er ontstaat door toenemende welvaart een bevolkingsgroei die behoefte oproept aan huisvesting, maar de watersnoden van het midden van de 19e eeuw kunnen behoefte aan noodwoningen en nieuwbouw in de hand gewerkt hebben. Het verdwijnen van de huizen aan de Waarddijk begint reeds vòòr WOII. Bovengenoemde ydille (afb.547 4hh) laat nog een volledig beeld zien met electravoorzieningen evenals een vrachtauto-spoor waardoor het plaatje zich waarschijnlijk in de jaren 30 laat dateren.
Tenslotte is het wel gepast om erop te wijzen, dat de Waarddijk een buitengewoon lang traject "tuimeldijk" is. Dwz de primaire weg ligt niet op de kruin van de dijk, maar op een berm of bout aan de binnenzijde. De huizen "hangen" slechts in de teen van de dijk en niet naast de kruin. Langs de Maas tussen de batterij onder Poederooijen en het dorp ligt nog een stuk tuimeldijk evenals tussen het H.C.de Jonghgemaal en Aalst.
plaatjes: zie Helena Dijkhof-Pelle, De Brakelse dijk van toen europ Bibliotheek en de verzameling van de 4heerlijkheden.nl
https://photos.app.goo.gl/UXBJ5YPeRCbpkn9A8
https://photos.app.goo.gl/QEBsJFXkL2wUkkQG8
https://photos.app.goo.gl/F3EJN6PttfXX8bSU9
groeten vergt
Plaats reactie