Zuilichem Buurtje

Op dit forum zijn alle vragen en nieuwtjes welkom mbt de historie van de Bommelerwaard. Merk op dat genealogische en archeologische berichten beter in hun eigen forum geplaatst kunnen worden.

Moderator: josdekloe

vergt
Berichten: 47
Lid geworden op: wo jan 21, 2015 3:30 pm

Zuilichem Buurtje

Bericht door vergt »

Een intrigerend hoekje van Zuilichem was altijd "het Buurtje". Het deel dat op de foto's van de 4HH/Zuilichem/
algemeen te zien is, was in 1990 reeds gesloopt. Over waren nog 2 elementen: een particulier woonhuis en een
appartementen-complex dat onvolledig was. Ernaast lag een riante moestuin met varkensschuur en plee. Pas in 2002 ben
ik er aan toe gekomen er wat aandacht aan te besteden dwz. proberen te snappen wat het was en dunnetjes documenteren.
Na het aanschaffen van een eerste digitale camera een kleine 5 jaar later ben ik er nog eens langs geweest, want toen
was het voortbestaan van het complex na brand en vernielingen niet lang meer te garanderen.
Op het eerste gezicht waren de beide delen van het complex nogal verschillend, maar dat bleek een kwestie van
verbouwingen na verandering van eigenaar. Het zuidelijke complex bestond uit 4 eenheden/appartementen onder één kap
met in het verlengde van de zuidzijde nog een appartement. Het zuid-oostelijke appartement was reeds lang geleden
gesloopt en de belendende appartementen hadden wat raapwerk op de muren gekregen om het doorslaan van de voormalige
binnenmuren tegen te gaan. Op een RAF luchtfoto uit 1944 zien we nog een een smal bouwsel tot de straat lopen,
vrijwel symmetrisch met het aanbouwsel aan de westzijde. Ook de foto in het boek van A.Bijl op p.149 toont een
bescheiden gevel boven het rechter wiel van de kar.
Bij nader "onderzoek" van het particuliere pand dat in 2002 nog bewoond was, bleek ook daarin een vierdeling
herkenbaar. Vier haarden waren er nog aanwezig, twee aan twee ruggelings tegen elkaar. De scheidsmuur van de
appartementen liep in het zuidelijke complex recht onder de nok en in het middelste complex vertoonde de scheidsmuur
een voor mij niet verklaarbare sprong in ongeveer het midden. Het reeds veel langer geleden afgebroken noordelijke
complex leek qua bouwstijl en afwerking veel op de andere twee, maar de plattegrond was veel moderner. Het was een
rijtje van 6 oost-west naast elkaar liggende appartementen. Alle appartementen hadden een noord en zuid uitzicht en
de zuidelijke en midden complexen lagen of op het zuiden of op het noorden. Hoewel het noordelijke complex de
modernste indruk maakte is het toch het eerst gesloopt.
Er zijn duidelijke stijl-overeenkomsten in de bouw van de 3 complexen. Bij Geveltop afwerkingen worden vlechtingen
toegepast en onderaan bij de overgang naar de muur zit een soort minimaal schouderstuk van enkele uitkragende
bakstenen. De geveltop vertoont bij het midden en noordelijke complex een rechthoekige afwerking op de vlechtingen
(tuitgevel). Bij het zuidelijke complex waren deze niet (meer) waarneembaar. Bij het noordelijke complex was er een
rollaag over de gevel aangebracht.
De overeenkomsten tussen de 3 complexen maken, dat er één bouwheer aan te wijzen kan zijn. Kijkend naar de vele
breukstenen die er zijn toegepast in de schone delen van het metselwerk ga je gauw denken aan de steenfabriek als
initiatiefnemer van de bouw. Zo kwamen zij vlot van hun minder geslaagde produkten af. Uit het pag 104 van het boek
van Aart Bijl over de geschiedenis van Zuilichem blijkt het anders te liggen. De Diakonie heeft de bouw geïnitieerd
maar als die besluiten in 1876 een 5-tal huisjes te verkopen is het wel de eigenaar van de steenfabriek die ze
afneemt. Zou het dan gaan om het zuidelijke complex van 5 appartementen? Op p. 213 van Bijls boek duikt een foto van
het noordelijke complex op waarbij wordt opgemerkt, dat de (ex diakonale) huisjes door de Gamerse steenfabriek aan de
gemeente Brakel worden verkocht na WO II. Voor nadere bewijsvoering zouden de diakonale archieven wellicht van nut
kunnen zijn.
Kortom bouwmateriaal kan van de zuilichemse steenfabriek zijn gekomen en dan is de afwerking van de panden zo
overeenkomstig, dat best alles door dezelfde metselaars gebouwd kan zijn. Blijft de vraag over waarom er bij het
zuidelijke complex verschillende deur- en raam-kozijnen worden toegepast. Misschien is dat te verklaren door de
watersnood van 1861 die op heel wat panden in de Bommelerwaard een dé-monterende werking uitoefende en op diverse
plaatsen met aanlandige wind grote hoeveelheden hout zal hebben veroorzaakt. Bruikbaar houtwerk zal men niet
uitsluitend opgestookt hebben lijkt mij.
Het drietal complexen is te zien op de stafkaart die Bijl op pag 143 afdrukt. Je moet er een vergrootglas bij nemen
maar het is zichtbaar. De Gelderse historische atlas is iets duidelijker.
Een punt van onduidelijkheid is nog het sanitair dat bij het noordelijke complex van 6 huisjes zeer waarschijnlijk
voor elk appartement in het bijbehorende schuurtje was ondergebracht evenals het eventuele huis-varken. Van het
zuidelijke- en midden-complex was nog 1 schuur over met maar 1 (later aangebouwde) plee. Dat is mogelijk niet de door
de diakonie bedoelde toestand bij nieuwbouw geweest. Daarbij valt dit schuurtje buiten het stramien en staat het
scheef aan het eind van de 9 appartementen. Sanitair kan ook met tonnetjes in huis georganiseerd zijn geweest of het
bovengenoemde smalle bouwsel op de RAF-luchtfoto en op p.149 bij A.Bijl bevatte sanitaire voorzieningen. Wellicht
heeft een hoog-bejaarde zuilichemmer er nog iets aan toe te voegen.
De aanwezige trappen naar de zolder waren niet toereikend om ieder appartement een eigen opgang naar de zolder te bieden.
Verbouwingen kunnen dit beeld vertroebeld hebben, maar maken een steekhoudende reconstructie lastig.
Een bejaarde zuilichemmer die ik in 2002 ter plaatse sprak maakte nog melding van een winkeltje dat in het buurtje gevestigd was.
In welke branche dat winkeltje werkzaam was weet ik niet meer.
Dit was het voorlopig en in aanvullingen en correcties zal niet alleen ik geïnteresseerd zijn!

Foto's 4HH Zuilichem, algemeen: Z10B10 Z10B18 Z10B19 Z10B20 Z10B21 Z10B22 Z10B23 Z3534
Litt. Aart Bijl, De geschiedenis van Zuilichem, Stichting 4 heerlijkheden, Brakel 2013
foto's en tekeningen:
https://photos.app.goo.gl/WkhHSk9AQngQr13U8
Plaats reactie