Historische kaart met moderne wegen
Posted: Wed Dec 01, 2021 8:02 am
Bij het berijden van wegen in de bommelerwaard kom je wel eens op plaatsen die lijken te getuigen van veranderingen in het wegennet hier. Als je dan grijpt naar historisch kaartenmateriaal kamp je vaak met je oriëntatie in het oude wegennet. Op een site als de topotijdreis van het kadaster vind je kaartmateriaal dat prettig houvast biedt doordat het plaatsvast de in tijd verschillende kaarten toont met het bijbehorende jaartal dat links in beeld bij te stellen is. Voorheen moest je vaak kaarten op verschillende schalen vergelijken waarbij je voortdurend met een zakjapanner de maten moest vaststellen en erg op je hoede moest zijn voor vergissingen.
Door het geluk een historische atlas van Gelderland van Robas 1:25000 en in diezelfde schaal een vrij moderne atlas uit 2004 van TD en ANWB te bezitten was mijn vergelijking veel makkelijker. Blad voor blad de historische atlas op identieke wijze vanaf statief fotograferen en dan met Paint de moderne verschijnselen invoeren in het oude kaartmateriaal. Natuurlijk zijn er verschillen met vroeger, maar de overeenkomsten zijn ondanks de aanleg van een spoorlijn en snelweg gevolgd door een ruilverkaveling toch dominant. Ruwweg 3 kwart van de 19e eeuwse wegen bestaat nog. Terwille van het moderne verkeer hebben de meeste wegen een laag asfalt of macadam gekregen en zijn bochten flauwer gemaakt. Ten onrechte zie je ze dan wel eens aan voor "ruilverkavelingswegen". Kaarsrechte wegen werden er in het verleden ook al wel aangelegd en zo mogelijk zijn die opgenomen in de N322 (van Heemstraweg) en de N831. De Molenveldweg Gameren-Kerkwijk is deels geheel nieuw. De Maas-Waalweg Delwijnen-Zuilichem is geheel nieuw.
Toen deze hoofdwegen gereed waren kon men beter het materieel voor de ruilverkavelingen ter plaatse brengen. Het passeren van de afgedamde Maas bij de Andelse sluis en de Bailybrug bij Nederhemert Z bleef tot in de jaren 80 resp. 90 nog niet mogelijk voor zwaar verkeer.
Als de ruilverkaveling losbarst worden de ingrepen gedoseerd aangebracht. De verkavelingsrichting blijft grotendeels gelijk, maar de perceelsbreedtes nemen enorm toe en de percelen worden "vierkanter".
Ook de afwatering wordt aangepast. Naast het Capreton en Eendenlade/Drielse wetering wordt er een hoofdwetering aangelegd zuidelijk van en parallel aan de Drielse wetering. Langs de spoorlijn lopen weteringen met duikers die het water uit de oostelijke Bommelerwaard naar die 3 weteringen voeren. Het nieuwe gemaal de Baanbreker slaat het water van de hoofdwetering uit op de afgedamde Maas tussen Slijkwell en Wellseind. Voor het inlaten van Maaswater is het Jan Stuversgemaal gebouwd bij het gat van Sientje zuid van de grote (eieren)rotonde onder Rossum.
Het kleurgebruik van de historische kaarten verraadt, dat oostelijker en hoger in de Bommelerwaard het land voor akkerbouw en fruitteelt geschikt is met een maximum bij Rossum en Hurwenen. Ook bij de verschillende Drielen is veel akkerbouw evenals rond Hedel Ammerzoden en Well. Midden door de Bommelerwaard tussen Hurwenen, Bruchem, Kerkwijk en Delwijnen loopt de stroomrug met vele soms griligge akkers die lijken op de verkaveling op de zandgronden. Langs de Waal vinden we ook heel wat akkers. Opvallend is verder, dat er hele grote percelen zijn zoals de Westeringh bij Rossum en de Worden, Ipperakkeren en Inghen bij Driel. Veel meer dan vroeger zijn de akkerlanden van kassen voorzien en wordt er in de uiterwaarden akkerbouw gepleegd. Hoogwater kan dan verliezen veroorzaken. In de oude komgronden overheerst de veeteelt, maar ook daar zijn de akkers nu niet zeldzaam. Bosbouw met populieren en grienden komt voor, maar in natuurgebieden wordt er vaak niet meer van "geoogst". Vroeger zagen de kaarten er iets groener uit, maar waren wegen en dijken iets kaler. Makkelijk voor de landmeters en voor de boeren geen schaduw op het gewas. gr jed
Zie ook topotijdreis kadaster op het www
link naar de zelf bewerkte kaarten uit hist atlas Gelderland van Robas:
https://photos.app.goo.gl/UTiipY23d1ZZwuMF6
Door het geluk een historische atlas van Gelderland van Robas 1:25000 en in diezelfde schaal een vrij moderne atlas uit 2004 van TD en ANWB te bezitten was mijn vergelijking veel makkelijker. Blad voor blad de historische atlas op identieke wijze vanaf statief fotograferen en dan met Paint de moderne verschijnselen invoeren in het oude kaartmateriaal. Natuurlijk zijn er verschillen met vroeger, maar de overeenkomsten zijn ondanks de aanleg van een spoorlijn en snelweg gevolgd door een ruilverkaveling toch dominant. Ruwweg 3 kwart van de 19e eeuwse wegen bestaat nog. Terwille van het moderne verkeer hebben de meeste wegen een laag asfalt of macadam gekregen en zijn bochten flauwer gemaakt. Ten onrechte zie je ze dan wel eens aan voor "ruilverkavelingswegen". Kaarsrechte wegen werden er in het verleden ook al wel aangelegd en zo mogelijk zijn die opgenomen in de N322 (van Heemstraweg) en de N831. De Molenveldweg Gameren-Kerkwijk is deels geheel nieuw. De Maas-Waalweg Delwijnen-Zuilichem is geheel nieuw.
Toen deze hoofdwegen gereed waren kon men beter het materieel voor de ruilverkavelingen ter plaatse brengen. Het passeren van de afgedamde Maas bij de Andelse sluis en de Bailybrug bij Nederhemert Z bleef tot in de jaren 80 resp. 90 nog niet mogelijk voor zwaar verkeer.
Als de ruilverkaveling losbarst worden de ingrepen gedoseerd aangebracht. De verkavelingsrichting blijft grotendeels gelijk, maar de perceelsbreedtes nemen enorm toe en de percelen worden "vierkanter".
Ook de afwatering wordt aangepast. Naast het Capreton en Eendenlade/Drielse wetering wordt er een hoofdwetering aangelegd zuidelijk van en parallel aan de Drielse wetering. Langs de spoorlijn lopen weteringen met duikers die het water uit de oostelijke Bommelerwaard naar die 3 weteringen voeren. Het nieuwe gemaal de Baanbreker slaat het water van de hoofdwetering uit op de afgedamde Maas tussen Slijkwell en Wellseind. Voor het inlaten van Maaswater is het Jan Stuversgemaal gebouwd bij het gat van Sientje zuid van de grote (eieren)rotonde onder Rossum.
Het kleurgebruik van de historische kaarten verraadt, dat oostelijker en hoger in de Bommelerwaard het land voor akkerbouw en fruitteelt geschikt is met een maximum bij Rossum en Hurwenen. Ook bij de verschillende Drielen is veel akkerbouw evenals rond Hedel Ammerzoden en Well. Midden door de Bommelerwaard tussen Hurwenen, Bruchem, Kerkwijk en Delwijnen loopt de stroomrug met vele soms griligge akkers die lijken op de verkaveling op de zandgronden. Langs de Waal vinden we ook heel wat akkers. Opvallend is verder, dat er hele grote percelen zijn zoals de Westeringh bij Rossum en de Worden, Ipperakkeren en Inghen bij Driel. Veel meer dan vroeger zijn de akkerlanden van kassen voorzien en wordt er in de uiterwaarden akkerbouw gepleegd. Hoogwater kan dan verliezen veroorzaken. In de oude komgronden overheerst de veeteelt, maar ook daar zijn de akkers nu niet zeldzaam. Bosbouw met populieren en grienden komt voor, maar in natuurgebieden wordt er vaak niet meer van "geoogst". Vroeger zagen de kaarten er iets groener uit, maar waren wegen en dijken iets kaler. Makkelijk voor de landmeters en voor de boeren geen schaduw op het gewas. gr jed
Zie ook topotijdreis kadaster op het www
link naar de zelf bewerkte kaarten uit hist atlas Gelderland van Robas:
https://photos.app.goo.gl/UTiipY23d1ZZwuMF6